Zapytaj podologa o: stopę cukrzycową

Stopa cukrzycowa to poważne powikłanie cukrzycy. Ze schorzeniem tym podolog spotyka się w swojej codziennej pracy. Ważne jest nie tylko wdrożenie odpowiedniej terapii, która pomoże złagodzić objawy i zatrzymać proces chorobowy. Niezwykle ważna jest edukacja pacjenta i przygotowanie go do samoopieki. O tym, jaka jest rola podologa w leczeniu stopy cukrzycowej, rozmawiamy z mgr Agnieszką Nowaczyk-Panasiuk z Instytutu Podologii w Poznaniu.

Co to jest stopa cukrzycowa?

Stopa cukrzycowa to zespół różnego rodzaju nieprawidłowości w obrębie stopy, które są bezpośrednio związane z cukrzycą – głównie wieloletnią i nieodpowiednio leczoną. Na skutek podwyższonego poziomu glukozy dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów. Pociąga to za sobą szereg innych konsekwencji:

• niedokrwienie tkanek,
• nasilenie miażdżycy,
• powstawanie szkodliwych zakrzepów,
• zaburzenie czynności stóp,
• zaburzenie czucia,
• nieprawidłowe obciążenie stopy.

Stopa cukrzycowa może manifestować się pod trzema postaciami klinicznymi. Są to: owrzodzenie, zakażenie i destrukcja tkanek. Ze względu na rodzaj patologii wyróżnia się stopę cukrzycową niedokrwienną, neuropatyczną oraz neuropatyczno-niedokrwienną.

Jakie objawy powinny zaniepokoić pacjenta?

Na stopę cukrzycową składa się wiele objawów. Dlatego osoba chora na cukrzycę powinna zachować czujność, a wszelkie niepokojące dolegliwości konsultować z lekarzem.

Objawy stopy cukrzycowej to między innymi:

• osłabienie czucia w stopie,
• uczucie mrowienia i drętwienia w stopie,
• pojawienie się owrzodzeń na stopie,
• osłabienie mięśni stopy,
• opuchlizna lub zasinienie stopy,
• zmiana kształtu palców lub paznokci,
• nawracające odciski lub modzele,
• pęknięcia skóry,
• przesuszenie skóry stóp,
• ucieplenie skóry na stopie.

Warto pamiętać, że stopa cukrzycowa postępuje. Z czasem zmienia się kształt stopy. Pojawiają się trudno gojące rany, deformacje, przewlekły ból, zaburzenia chodu. Rany i owrzodzenia ulegają zakażeniu. Dochodzi do skrajnego wyniszczenia stopy i powstania martwicy, która ostatecznie prowadzi do amputacji kończyny.

Jak wygląda leczenie stopy cukrzycowej?

Leczenie stopy cukrzycowej powinno rozpocząć się od razu po pojawieniu się pierwszych objawów. Pozwala to na zatrzymanie procesu chorobowego i uniknięcie groźnych powikłań.

Leczenie stopy cukrzycowej powinno być kompleksowe. W terapii wymagana jest współpraca specjalistów z różnych dziedzin. Jej skuteczność zależy również od stosowania się pacjenta do zaleceń. Plan leczenia jest dopasowany indywidualnie do każdej osoby.

Najważniejsze w leczeniu stopy cukrzycowej jest wyrównanie cukrzycy. Poziom glukozy musi być prawidłowy, aby nie postępowało uszkodzenie naczyń i nerwów. Pacjent powinien stosować dietę, być aktywnym fizycznie (w miarę możliwości organizmu) oraz zrezygnować z używek.

W leczeniu stopy cukrzycowej stosuje się:

• farmakoterapię,
• specjalistyczne opatrunki,
• odciążenie kończyny (np. poprzez kule ortopedyczne),
• chirurgiczne opracowanie owrzodzeń i ran,
• zabiegi wewnątrznaczyniowe.

Niezwykle ważna jest edukacja pacjenta (oraz jego rodziny) i przygotowanie go do samoopieki.

Jaka jest rola podologa w leczeniu stopy cukrzycowej?

Terapia podologiczna wspiera leczenie stopy cukrzycowej. Podolog może zastosować zabiegi, które łagodzą objawy chorobowe, a także zapobiegają ich wystąpieniu. Duże znaczenie ma odpowiednia pielęgnacja stóp, która obejmuje nie tylko prawidłowe skracanie płytki paznokciowej, ale też usuwanie zmian skórnych (m.in. hiperkeratoz). Pacjenci często nie są w stanie samodzielnie zadbać o stopy. Nieumiejętne posługiwanie się przyrządami do pielęgnacji może skutkować powstawaniem ran, które przy stopie cukrzycowej są bardzo niebezpieczne.

Rola podologa w leczeniu stopy cukrzycowej nie sprowadza się wyłącznie do pielęgnacji. W naszym Instytucie Podologii dysponujemy laserami EVRL i XLR8, które łagodzą dolegliwości bólowe i przyspieszają gojenie się ran.

W terapii stopy cukrzycowej pomocne są także indywidualne wkładki ortopedyczne. Ich wykonanie jest poprzedzone komputerowym badaniem stóp. Dzięki temu ich parametry są dopasowane do potrzeb konkretnego pacjenta, a także rodzaju obuwia. Wkładki poprawiają biomechanikę chodu, przywracają prawidłowe ułożenie stopy, zapewniają odpowiednią stabilizację i amortyzację, a także wpływają na ogólny komfort pacjenta.

Jakie są zalecenia podologa dla osób z cukrzycą?

Zalecenia podologiczne przy stopie cukrzycowej przedstawiają się następująco:

1. Codzienne mycie stóp łagodnymi środkami myjącymi o pH odpowiednim dla skóry. Temperatura wody nie powinna przekraczać 37℃. Kąpiel powinna być krótka – stopy należy moczyć przez około 3 minuty, aby nie doszło do nadmiernego zmiękczenia naskórka.
2. Po umyciu stopy należy dokładnie osuszyć – zwłaszcza między palcami. Zabronione jest pocieranie skóry ręcznikiem, ponieważ może dojść do jej uszkodzenia.
3. Po kąpieli skórę stóp trzeba nawilżyć. Zalecane jest stosowanie preparatów z mocznikiem. W ich składzie powinny być obecne również naturalne składniki.
4. Nie należy samodzielnie usuwać zmian na stopach. Lepiej zgłosić się do podologa. Wówczas nie ma ryzyka powstania ran i zakażeń.
5. Zabronione jest stosowanie skarpet złuszczających. Martwy naskórek może zostać usunięty przez podologa w trakcie pedicure podologicznego.
6. Należy regularnie oglądać swoje stopy. Z powodu osłabienia czucia pacjent może nie zdawać sobie sprawy z obecności ran, odcisków i innych nieprawidłowości.
7. Zalecane jest noszenie dobrze dopasowanego obuwia. Nie może być ono ciasne i mieć zwężanych nosków. Powinno być wykonane z naturalnych materiałów. To samo dotyczy skarpetek.
8. Osoby chore na cukrzycę powinny unikać chodzenia na boso z powodu dużego ryzyka skaleczenia. Unikać należy też ogrzewania stóp przy grzejniku lub kominku, ponieważ może dojść do oparzenia.

Źródła:

B. Mrozikiewicz-Rakowska i in., Postępowanie z chorym z zespołem stopy cukrzycowej – wytyczne Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran 2021: część 1, “Leczenie Ran” 2021, nr 18, s. 71-114.