Ocena ryzyka stopy cukrzycowej
Stopa cukrzycowa to jedno z najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak trudno gojące się rany, infekcje, a nawet amputacja kończyny. Wczesna ocena ryzyka stopy cukrzycowej pozwala zapobiec wielu powikłaniom i zwiększa szanse na utrzymanie zdrowia stóp.
Dlaczego ocena ryzyka stopy cukrzycowej jest ważna?
Stopa cukrzycowa to zespół zmian patologicznych w obrębie stopy, które rozwijają się u osób chorujących na cukrzycę. Charakteryzuje się owrzodzeniami, deformacjami stóp, a w zaawansowanych przypadkach – martwicą tkanek. Główną przyczyną stopy cukrzycowej jest neuropatia cukrzycowa (uszkodzenie nerwów) oraz niedokrwienie kończyn dolnych.
Ocena ryzyka stopy cukrzycowej to bardzo ważny element profilaktyki. Dzięki regularnym badaniom można wcześnie wykryć niepokojące zmiany i wdrożyć odpowiednie leczenie. To z kolei pomaga zapobiec rozwojowi owrzodzeń, infekcji, a nawet amputacji. Ponadto ocena ryzyka stopy cukrzycowej pozwala na indywidualne dostosowanie zaleceń dotyczących pielęgnacji stóp oraz stylu życia.
Czynniki ryzyka stopy cukrzycowej
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój stopy cukrzycowej jest długotrwała hiperglikemia. Wysoki poziom glukozy we krwi prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów.
Uszkodzenie nerwów obwodowych skutkuje zmniejszonym czuciem w stopach, co utrudnia pacjentowi wykrycie drobnych urazów, otarć lub pęknięć skóry. Miażdżyca tętnic i inne problemy naczyniowe powodują niedostateczne ukrwienie stóp. Słaby przepływ krwi utrudnia gojenie ran i zwiększa ryzyko martwicy tkanek.
Czynniki istotne w określaniu ryzyka stopy cukrzycowej to:
- Czas trwania cukrzycy – im dłużej trwa cukrzyca, tym większe ryzyko powikłań.
- Poziom kontroli glikemii – zbyt wysoki poziom glukozy we krwi zwiększa ryzyko uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych.
- Neuropatia cukrzycowa – utrata czucia w stopach sprawia, że łatwo przeoczyć drobne urazy.
- Choroby naczyń obwodowych – miażdżyca tętnic kończyn dolnych utrudnia gojenie się ran i zwiększa ryzyko martwicy tkanek.
- Zaburzenia gospodarki lipidowej – wysoki poziom cholesterolu nie-HDL zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy.
- Deformacje stóp – (np. palce młotkowate czy płaskostopie) mogą prowadzić do nierównomiernego rozłożenia ciężaru ciała, co sprzyja powstawaniu odcisków i owrzodzeń.
- Zaburzenia biomechaniki chodu – (np. nieprawidłowy nacisk na podłoże) sprzyjają uszkodzeniom skóry, odciskom lub deformacjom.
- Powtarzające się mechaniczne i termiczne uszkodzenia – (np. mycie stóp w zbyt gorącej wodzie, noszenie źle dopasowanego obuwia powodującego ucisk i otarcia, kamyk w bucie) sprzyjają powstawaniu ran, których gojenie jest utrudnione u osób chorych na cukrzycę.
- Zaburzenia odporności – osłabiona odporność u osób z cukrzycą sprzyja infekcjom skóry i paznokci.
- Palenie tytoniu – nikotyna wpływa negatywnie na cały organizm – m.in. uszkadza naczynia krwionośne, pogarsza krążenie krwi, hamuje aktywność trzustki.
- Niewłaściwa pielęgnacja stóp – brak higieny, nieodpowiednie obuwie lub nieprawidłowe obcinanie paznokci mogą zwiększać ryzyko drobnych urazów skóry.
Ocena ryzyka stopy cukrzycowej – wywiad i badanie stóp
Jednym z podstawowych elementów oceny ryzyka stopy cukrzycowej jest szczegółowy wywiad medyczny. Pytania dotyczą m.in.:
- czasu trwania cukrzycy,
- obecności powikłań innych niż stopa cukrzycowa,
- przebytych urazów kończyny dolnej,
- występowania owrzodzeń i ran na stopie,
- występowania bólu neuropatycznego,
- stylu życia (aktywność fizyczna, używki, dieta).
Ważne jest także zwrócenie uwagi na podstawowe parametry – ciśnienie tętnicze, poziom glukozy we krwi, stężenie cholesterolu.
Drugim ważnym elementem jest badanie stóp. Powinno ono obejmować:
- badanie czucia bólu,
- badanie czucia temperatury,
- badanie czucia wibracji,
- ocenę potliwości stóp,
- badanie tętna na tętnicy grzbietowej stopy,
- ocenę kondycji skóry stóp i płytki paznokciowej,
- ocenę deformacji stóp.
Każda osoba chora na cukrzycę przynajmniej raz w roku powinna przejść badanie stóp. Przy stwierdzeniu umiarkowanego, dużego lub bardzo dużego ryzyka stopy cukrzycowej konieczne są kontrole z indywidualnie ustaloną częstotliwością.
