Erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa u pacjenta onkologicznego
Pacjenci onkologiczni są narażeni na różnego rodzaju powikłania leczenia przeciwnowotworowego – m.in. takie, które dotyczą skóry. Najczęstszym z nich jest erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa, znana także jako zespół ręka-stopa. Dowiedz się, jakie są objawy schorzenia i jak sobie z nimi poradzić.
Co to jest erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa i jakie są jej przyczyny?
Erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa to schorzenie dermatologiczne będące powikłaniem stosowania leków chemioterapeutycznych. Jest to reakcja skóry ograniczona do dłoni i stóp. Często na tyle nasilona, że utrudnia lub uniemożliwia codzienną aktywność. Erytrodyzestezja po raz pierwszy została opisana w 1984 roku.
Dokładna przyczyna erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej nie jest znana. Nie udało się ustalić, dlaczego niektóre leki stosowane w leczeniu przeciwnowotworowym wywołują reakcję skóry. Jedna z hipotez mówi o przedostawaniu się substancji z małych naczyń włosowatych do głębszych warstw skóry. Gromadzi się tam i wywołuje miejscowy stan zapalny. Zaobserwowano także, że lek kumuluje się w gruczołach potowych na dłoniach i stopach.
Leki, po których może wystąpić erytrodyzestezja dłoniowo-podeszwowa to m.in.:
- duże dawki interleukiny 2,
- gemcytabina,
- 5-fluorouracyl,
- cytarabina.
Istnieje także hipoteza o tym, że zespół ręka-stopa jest skutkiem reakcji zapalnej spowodowanej nadmiernym wydzielaniem enzymu COX-2. Bierze on udział w syntezie prostaglandyn, a tym samym uczestniczy w procesach zapalnych objawiających się bólem, obrzękiem i podniesieniem temperatury. Zaobserwowano, że leki chemioterapeutyczne podnoszą poziom COX-2.
Jakie są objawy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej?
Objawy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej to:
- złuszczanie się skóry,
- zaczerwienienie skóry,
- zgrubienie skóry,
- obrzęk,
- martwica naskórka,
- pęcherze i owrzodzenia,
- zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie, upośledzenie wrażliwości).
Erytrodyzestezja obejmuje głównie dłonie i podeszwy stóp. Zdarza się jednak, że objawy pojawiają się również na tych obszarach ciała, które są narażone na ucisk, tarcie lub duże wzrosty temperatury.
Kiedy pojawiają się objawy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej?
Pierwsze objawy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej pojawiają się po kilkunastu dniach (zwykle po 3–6 tygodniach) od rozpoczęcia leczenia przeciwnowotworowego lekami z grupy chemioterapeutyków. Początkowymi dolegliwościami są zaburzenia czucia i zmiana temperatury skóry. Odczucia te nasilają się w ciągu kolejnych dni.
Jak radzić sobie z erytrodyzestezją dłoniowo-podeszwową?
Postępowanie przy erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej obejmuje:
- suplementacja witamin z grupy B i przyjmowanie innych leków pod kontrolą lekarza,
- stosowanie delikatnych dermokosmetyków do codziennej pielęgnacji skóry,
- unikanie ucisku i otarć skóry,
- unikanie nadmiernego rozgrzania skóry (gorące kąpiele, intensywna aktywność fizyczna),
- stosowanie preparatów z mocznikiem,
- stosowanie kąpieli chłodzących,
- unikanie noszenia ciasnych ubrań,
- unikanie chodzenia boso,
- stosowanie zimnych okładów,
- unikanie stosowania silnych detergentów,
- utrzymywanie odpowiedniego nawilżenia skóry,
- stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym i unikanie ekspozycji na światło słoneczne.
Podczas codziennej pielęgnacji należy unikać zbyt mocnego pocierania skóry ręcznikiem. Zalecane jest dokładne, ale delikatne osuszanie skóry poprzez punktowe przykładanie materiału do skóry. Ponadto nie można wmasowywać kosmetyków. Tarcie sprzyja uszkodzeniom i podnosi temperaturę tkanek. Zamiast tego preparaty pielęgnacyjne należy delikatnie wklepywać w skórę.
Przy zespole ręka-stopa konieczne jest noszenie odpowiedniego obuwia. Buty powinny być luźne, wygodne i przewiewne.
Pacjenci onkologiczni mogą znaleźć pomoc w przykrych dolegliwościach oraz prawidłowej pielęgnacji stóp u podologa. W Instytucie Podologii w Poznaniu prowadzimy konsultacje podologiczne również w przypadku osób poddawanych leczeniu przeciwnowotworowemu.
