Długa wędrówka i urazy stóp. Jak wygląda pierwsza pomoc? Rozmowa z mgr Agnieszką Nowaczyk-Panasiuk z Instytutu Podologii w Poznaniu

Wojna w Ukrainie zmusiła miliony osób do ucieczki. Ewakuacja ze strefy zagrożenia często wymaga wielogodzinnej wędrówki w różnych warunkach. Jej skutkiem mogą być urazy na stopach. Wymagają one umiejętnego udzielenia pierwszej pomocy. O tym, jakie są jej zasady i jak wygląda leczenie ran opowiada podolog z Instytutu Podologii w Poznaniu, wieloletni praktyk – mgr Agnieszka Nowaczyk-Panasiuk.

Angelika Janowicz: Do Poznania trafiło wielu uchodźców z Ukrainy. Często po długiej wędrówce, kilku dniach w podróży, co skutkuje urazami w obrębie stóp. Czy są oni pacjentami Instytutu Podologii?

Agnieszka Nowaczyk-Panasiuk: Tak, do Instytutu Podologii zgłaszają się osoby, które były zmuszone uciekać z Ukrainy. Przyczyną konsultacji są właśnie różnego rodzaju urazy na stopach spowodowane długotrwałą i wyczerpującą wędrówką oraz ogólnie podróżą. Warto pamiętać, że uszkodzenia powstają również na skutek długotrwałego noszenia obuwia. A często od opuszczenia domu do przekroczenia polskiej granicy mijają nie godziny, a dni. Buty i skarpetki ocierają skórę, zwiększa się też potliwość. Wilgotny naskórek ulega maceracji i staje się bardziej podatny na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych. Dlatego o uraz nietrudno.

Nikt, kto jest zmuszony uciekać, nie przejmuje się przygotowaniem stóp na długą wędrówkę. Nie zabiera odpowiednich butów i skarpet, nie wspominając już o wkładkach, plastrach czy preparatach nawilżających. Dopiero później, gdy emocje nieco opadną, pojawia się ból i okazuje się, że doszło do urazu w obrębie stopy.

Jakie są najczęstsze urazy na stopach, z którymi zgłaszają się osoby z Ukrainy do Instytutu Podologii?

Najczęstszym urazem stóp są otarcia naskórka. Czasami jednak dochodzi do poważniejszych urazów związanych z długą wędrówką pieszo. Mam na myśli rany różnej wielkości, krwiaki podpaznokciowe, bolesne odciski i modzele. Do tej grupy zaliczyć można też wrastające paznokcie.

Pierwszy kontakt z osobami z Ukrainy mają wolontariusze na granicy. W co powinni wyposażyć apteczkę, aby udzielić pomocy przy urazach stóp?

Podstawowym wyposażeniem są bandaże, gaziki jałowe o różnej wielkości, a także plastry – zarówno te z opatrunkami, jak i bez. Jeżeli jest taka możliwość, warto zaopatrzyć się w specjalistyczne opatrunki. Szczególnie pomocne są te piankowe, ponieważ dobrze zabezpieczają ranę, chłoną ewentualny wysięk, a także minimalizują dolegliwości bólowe.

Oprócz opatrunków w apteczce warto mieć preparaty do oczyszczenia i zdezynfekowania rany. Jest to ważny element profilaktyki infekcji. Podstawą jest 0,9% sól fizjologiczna. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma ona właściwości antybakteryjnych i antywirusowych. Jednak doskonale usuwa zanieczyszczenia. Środkami antyseptycznymi są natomiast: Octenisept, Sutrisept lub Graudacyn.

A jakich preparatów lepiej unikać przy opatrywaniu stóp? 

Nie zalecam stosowania powszechnie znanej wody utlenionej. Można z niej korzystać do przemywania skóry, ale nie jej uszkodzeń, ponieważ zaburza ona gojenie się ran. Do leczenia ran nie sprawdzają się też: Rivanol, kwas borny, maści z antybiotykiem. Jeżeli na stopach zaobserwujemy jakikolwiek uraz, unikajmy moczenia ich w różnego rodzaju solach, roztworach z mydłem i nie nakładajmy kremów z mocznikiem.

Jak wygląda – krok po kroku – pierwsza pomoc przy urazach stóp spowodowanych długą wędrówką? 

Pierwsza pomoc przy urazach stóp nie jest skomplikowana, a poprawne zabezpieczenie rany ma kluczowe znaczenie w dalszym procesie leczenia ran. Przede wszystkim osoba wykonująca opatrunek powinna umyć lub zdezynfekować ręce, a następnie założyć jednorazowe rękawiczki ochronne.

Instrukcja postępowania w przypadku rany wygląda następująco:

1. Przepłukanie rany solą fizjologiczną.
2. Zdezynfekowanie rany środkiem antyseptycznym.
3. Mechaniczne oczyszczenie rany przy pomocy jałowego gazika.
4. Zabezpieczenie rany jałowym gazikiem lub opatrunkiem specjalistycznym.

Opatrunek powinien być wystawać około 1 centymetr poza brzegi rany. Plastrem lub gazikiem możemy zabezpieczyć też odciski, pęcherze i inne zmiany na stopie, aby nie uległy one uszkodzeniu.

Pierwszej pomocy należy udzielić również przy wrastających paznokciach. Konieczne jest odizolowanie płytki paznokciowej od wału okołopaznokciowego. Jak? Możemy wyciąć fragment jałowego gazika, nasączyć go płynem antyseptycznym, a następnie umieścić go (z pomocą pęsety) pod bocznym brzegiem paznokcia. To pozwala zabezpieczyć tkanki na czas oczekiwania na wizytę u specjalisty.

Z jakimi urazami stóp uchodźcy z Ukrainy powinni zgłosić się do gabinetu podologicznego? 

W każdym przypadku zalecam konsultację z podologiem. Często sami nie jesteśmy w stanie ocenić rozległości urazu. Ponadto konieczne jest zastosowanie specjalistycznych preparatów podologicznych, które wspierają regenerację tkanek i zapobiegają infekcjom.

Specjalistyczne leczenie jest wymagane przy modzelach, odciskach, krwiakach podpaznokciowych, wrastających paznokciach i wszystkich innych nieprawidłowościach. Nie jest zalecane sięganie po domowe sposoby bez wcześniejszej konsultacji. Podolog dysponuje różnego rodzaju metodami terapeutycznymi (włączając w to profesjonalne preparaty podologiczne, laseroterapię, a nawet podochirurgię), które zawsze dopasowuje indywidualnie do każdego przypadku.

Instytut Podologii w Poznaniu jest miejscem, gdzie udzielamy specjalistycznej pomocy osobom z Ukrainy, które doznały urazów w obrębie stóp. Zapraszamy wszystkich, którzy zaobserwowali u siebie otarcia, rany, odciski, krwiaki, wrastające paznokcie i inne problemy podologiczne.

Agnieszka Nowaczyk-Panasiuk
pionierka podologii w Polsce i założycielka Instytutu Podologii. Od prawie 30 lat prowadzi Instytut Podologii w Poznaniu, gdzie wiedza i doświadczenie spotykają się z empatią i troską o zdrowie pacjenta. Jej celem od początku było stworzenie miejsca, w którym każdy znajdzie profesjonalną pomoc, zrozumienie i poczucie bezpieczeństwa.